Dünyada Hayvan Hakları

Ülkemizde olduğu gibi tüm dünyada da evcil hayvanlar, sokak hayvanları veya vahşi hayvanlara yönelik dünyada hayvan hakları olarak sınıflara ayrılabilen, kanunlar ve yasalar bulunmaktadır. Hatta çoğu batı ülkesinde hayvanlar için belirlenen yaptırımlar fazla olmakta ve hayvanlar insanlar gibi canlı olarak görülerek, onlara yönelik yapılan ve suç olarak tabir edilen davranışlarda para cezası ve hapis cezası uygulanmaktadır. Genel olarak dünya kapsamında belirlenen her ülkenin ayrı ayrı olarak uyguladığı hayvan haklarının yanında genel olarak bir bildirge de mevcuttur. Bu kapsamda bilinen en sıkı cezaların uygulandığı ülke Avusturya olarak bilinmektedir.

Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi

Türkiye’nin ‘ 18 Kasım 1999 ‘ tarihinde imzalayarak ‘ 28 Kasım 2003 ‘ yılında ise onayladığı ev hayvanlarının korunmasına yönelik Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi 14 maddeden oluşmaktadır. Bu kapsamda hayvan haklarını içeren bildirgenin maddeleri genel olarak açıklanacak olursa şunlar söylenebilir;

1. Bütün hayvanlar eşit doğma ve aynı anda var olma hakkına sahiptir.

2. Bütün hayvanlar saygı görme, gözetilme ve korunma hakkına sahip olmalarının yanı sıra, insanlar hayvanları yok edemez ve haklarını sömüremez.

3. Hiçbir hayvana kötü davranış, işkence ve öldürme hareketleri yapılamamak ile birlikte eğer yapılması zorunlu ise en az acı veren veya acı vermeyen yöntemin tercih edilmesi zorunludur.

4. Yabani hayvanların hepsi ait oldukları alanlarda yaşamakta özgürdürler. Yaşam alanlarından alıkonulamazlar.

5. İnsanların çevresinde yaşayan tüm hayvanlar özgür bir şekilde yaşama, barınma ve beslenme hakkına sahiptir.

6. Ev hayvanları doğal yaşam uzunluklarına göre evde bakılma hakkına sahiptir ve terk edilme, insanlık dışı bir davranış olarak görülmektedir.

7. Çalışan hayvanlar ağır yük kaldırmamalı ve dinlenmelerine izin verilmelidir.

8. Her türlü deney için hayvanların fiziksel ve psikolojik sağlıklarını bozmak yasa dışıdır.

9. Hayvan beslenmek adına yetiştiriliyor ise ölümünden önce tüm bakımları, barınması ve beslenmesi eksiksiz olarak sağlanmalı ölümü, acısız şekilde gerçekleştirilmelidir.

10. Hayvan gösterileri hukuka aykırıdır.

11. Zorunluluk olmadan herhangi bir hayvanın öldürülmesi suçtur.

12. Çok sayıda yabani hayvanın bir arada katledilmesi soykırım olarak adlandırılır ve hukuk dışı olarak işlem görür.

13. Her ne amaçla olursa olsun, hayvanların öldürüldüğü veya şiddete uyguladığı sahneler televizyon ve sinemalarda gösterilmemelidir.

14. Hayvan hakları da insanlar gibi kanunlar ile korunmalı ve bu korumayı gerçekleştiren kuruluşlar hükümet düzeyinde temsil edilmelidir.

Çoğu dünya ülkesi tarafından imzalanan bu bildirge, insanların hayvanlar ile eşit tutulmasını sağlamak amacı ile oluşturulmuştur. Hayvanların da his duyan canlılar olarak adlandırılması gerekliliği sağlanmış ve insanların hayvanlar üzerinde haksız hâkimiyet kurmasının önüne geçilmiştir.

Küresel Hayvan Hakları

Küresel bazda hayvan hakları sadece Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi ile değil, ülkeler kapsamında ortaya çıkarılan çok sayıda kanun ile belirlenmiştir. Bu anlamda dünyada hayvan hakları ile ilgili olarak belirlenmiş yasa başlıkları şu şekildedir;

• Genel Başlığı Altında;

• Hayvan duyumu, hayvan şiddeti ve Birleşmiş Milletler düzeyindeki dünya yasaları

• Gıda Üretimi;

• Tüketim amaçlı hayvan ölümleri, ayinle ilgili olarak hayvanlara verilen zararlar, izinsiz avlanma, köpek balıklarının avlanması, gaga avlanması, batarya kafesler ile ilgili dünya yasaları

• Kıyafet ve Kozmetik;

• Kürkler için hayvan ölümleri ile alakalı ve kozmetik amaçlı hayvan deneyleri ile ilgili dünya yasaları

• Eğlence;

• Hayvan güreşleri ve dövüşleri, sirkler kapsamında yapılmış dünya yasaları

Genel olarak bu yasalar ile ilgili olarak insan dışında kalan tüm hayvanların duyum ve ıstırabının ülkelerce tanınması ile ilgili olarak dünya çapında 4 kıstas belirlenmiştir. Bu kapsamda hayvan duyumu tanınırlığı, hayvan ıstırabının tanınırlığı, hayvan duyumu veya ıstırabının tanınmaması ve bu durumların kısmi olarak tanınırlığı yer almaktadır. Bu kıstaslar göz önüne alındığında Türkiye’de hayvan hakları, Hayvan Durumunun Kısmi Tanınırlığı konumunda yer almaktadır.

İngiltere Hayvan Hakları

İngiltere, dünyada hayvan hakları konusunda önderlik eden ülkelerin başında gelmektedir. Bu kapsamda hayvan hakları yasası kapsamına giren 14 farklı yasa ülkede yürürlüktedir. İngiltere’ de hayvan duyumu ve ıstırabının tanınırlığı sağlanmıştır. Bu sebeple, hayvanlara karşı gerçekleştirilen eziyet ve işkence gibi durumlar karşısında 20.000 pound para cezası ve 6 – 8 ay hapis cezası öngörülebilmektedir. İngiltere’ de petshop açmak gibi durumlarda da çok ciddi aşamalardan geçilmektedir. Satışı yapılacak olan hayvanlar düzenli şekilde bakılmalı ve kurum sahibinin aynı zamanda lisansa sahip olması beklenmektedir. Bu yerlerde satılan hayvanların 1 sene içerisinde kaç kez doğum yapabileceği yasalar kapsamında belirlenmiş ve aksi durumlarda kişi veya kişiler ağır cezalara çarptırılmaktadırlar.

İsviçre Hayvan Hakları

İsviçre de İngiltere gibi hayvan hakları konusunda örnek teşkil eden ülkelerden bir tanesidir. İsviçre’ de de hayvanlar, hayvan duyumu ve ıstırabının tanınırlığı sağlanmıştır. Bu nedenle hayvanlar ile ilgili olarak istismar, öldürme, eziyet gibi durumlarda ağır para cezası ve en az 3 yıl hapis cezası ön görülmüştür. Bu anlamda İsviçre’de evcil hayvan sahibi olmak isteyen kişiler öncelikle evcil hayvana bakabilecek, sağlığı için yeterli özen verebilecek duruma sahip olduğunu sertifika ile kanıtlamalıdır. Bunun haricinde doğada sürü halinde yaşayan hayvanlardan olan balık gibi hayvanların da tek başına beslenmeleri yasaklanmıştır.

Avusturya Hayvan Hakları

Avusturya da hayvan hakları konusunda en sıkı yasalara sahip ülkelerden biridir. Avusturya’ da hayvanlar, her türlü oluşum ve hak bakımından insanlara eş varlıklar olarak belirlenmiştir. Öyle ki hayvanlara acı hissettirmek tümü ile yasalar dâhilinde yasaklanmıştır. Ayrıca Avusturya’ da hayvanlar duyumu ve ıstırabı tanınır olarak belirlenmesinin yanında hayvanların sosyal bağ kurma ihtiyaçları da kanun dâhilinde tanımlanmıştır. Yasaklara uyulmaması gibi durumlarda söz konusu cezalar para cezası ve 1 seneye kadar hapis cezasına uygun şekilde belirlenmektedir. Bunun dışında Avusturya’ da tüm eyaletlerde Hükümet Temsilcileri bulunmaktadır.

Ülkemizde Hayvan Hakları

Ülkemizde hayvan hakları ile ilgili olarak eksiklikler olsa da 21 Temmuz 2021 tarihinde mevcut 2004 yılında çıkarılan 5199 sayılı kanunda yapılan ve hayvanlar adına olumlu yönergeler ile değiştirilen ifadelerle bir adım atılmış ve dünyada hayvan hakları ile ilgili olarak, Avrupa düzeyine yaklaşılmaya başlanmıştır. Örneğin önceleri süs hayvanı olarak bahsedilen evcil hayvanlar son düzenleme kapsamında ‘ ev hayvanı ‘ olarak bildirilmiştir. Kanun kapsamında ilgili bakanlık Tarım bakanlığı iken şimdi hem Tarım Bakanlığı hem de rehabilitasyon merkezleri olarak bildirilmiştir. Ülkemizde hayvanların ıstırabı ve duyumluğu kısmen tanınır olarak belirlenmiştir. Fakat eski kanun hükmünde hayvanlara karşı yapılan eziyetler kabahat olarak adlandırılırken, şimdilerde ceza olarak adlandırılmış ve para cezasının yanında suçun büyüklüğüne ilişkin hapis cezası da eklenmiştir.

Hayvanların ülkemizde izinsiz satışı yasaklanmıştır. Bunun dışında son uygulama tarihi 31.12.2022 olan çip uygulaması evcil kedi ve köpekler için zorunlu tutulmaktadır. Söz konusu çip uygulaması kapsamında evcil hayvanlar kayıp olma gibi durumlar yaşarsa sahiplerine bilgi gitme ihtimali yükselecektir. Bunun dışında çip uygulaması ile izinsiz ırkların çoğalmasının önüne geçilirken, evcil hayvanların aşılarının takip edilmesi de planlanmaktadır. Yani ülkemiz de henüz dünya standartlarını yakalayamamış olsa da hayvan hakları konusunda oldukça insancıl ve doğru yaklaşımlar sergilemektedir.

Author: Teoman Güneş

Yurt dışında bir şirkette yönetici olarak çalışmaktayım. Boş zamanlarımı güzel dostlarımıza adadım.